Những con số câm nín

    Anh bạn tôi làm chuyên môn là chính. Anh không tranh luận với các con số. Anh chỉ nhìn bằng trải nghiệm của riêng mình. Nếu gác qua chuyện các cô cậu cử nhân ngại khó, ngại khổ, thiếu kỹ năng, còn phải tính đến cơ man nào là những người trẻ đi học thuần túy chỉ là để có tấm bằng, nhiều người không hứng thú gì với thứ mà mình đang học nên cũng chẳng có nổi một kế hoạch nghề nghiệp rõ ràng.

    Mâu thuẫn cứ dằng dai khi con số thất nghiệp cứ ngày càng phình to trong khi nhiều nơi “đỏ mắt tìm người” nhưng không có. Không thể phủ nhận thực trạng thất nghiệp nhưng cái cách mà những con số thống kê đưa ra vẫn không vẽ được hình hài thực trạng mà xã hội đang lo lắng.
Thực tế khác với báo cáo

    Trong một hội thảo của các trường dạy nghề ở TP HCM cuối năm 2016, hiệu trưởng một trường cao đẳng bày tỏ bức xúc: Cùng với cử nhân thất nghiệp, hiện trạng thất nghiệp từ trung cấp đến cao đẳng nghe sao mà chua chát. Nó xa lạ với một thực tế là sinh viên học nghề trường ông và một số trường khác hầu như ra trường là có việc làm ngay.

    Có trường không đào tạo đủ chỉ tiêu được đặt hàng, nhiều sinh viên có việc làm ngay khi còn đang học. Vậy cái thực trạng kia liệu có phản ánh đúng hay không và có cần phải phân tích cụ thể, rõ ràng hơn không? Chưa nói đến chuyện những con số thất nghiệp “không đáng tin cậy” ấy có khả năng làm méo mó cái nhìn đã không tròn trịa của xã hội về đào tạo nghề.

    Mặt khác, những con số đó cũng chưa vẽ lên được hình dáng một thực tế đau lòng thường trực của xã hội là “thất nghiệp trá hình” - khái niệm để chỉ những người mang danh là có việc nhưng năng suất lao động rất thấp và không sử dụng hết thời gian lao động. Phần đông trong nhóm này được xã hội miêu tả là “sáng cắp ô đi, tối cắp ô về”. Nó mới thật sự là nguy cơ làm tăng quỹ lương, lãng phí nguồn lực phát triển, thủ tiêu động lực lao động và gieo những lệch lạc lên đạo đức và năng suất lao động của xã hội.